مروری تاریخی بر ترجمۀ غزلهای شکسپیر در ایران
- منتشر شده در 17 جولای 2025 |
به گواه مستندات، ابتدا شکسپیرِ نمایشنامهنویس و سپس شکسپیرِ شاعر وارد ایران شد. ظاهراً میرزا صالح شیرازی نخستین فرد ایرانی است که در سفرنامهاش — که در فاصلۀ ۱۲۳۰-۱۲۳۴ق نوشته شده — از ویلیام شکسپیر سخنی به میان آورده، و این نویسندۀ انگلیسی را به ایرانیان معرفی کرده است: «شکسپیر یکی از شعرای عصر ازجمله مشاهیر در آن عهد [الیزابت] به عرصۀ وجود آمده [است]» (شیرازی، ۲۵۲). میرزا صالح جزء اولین گروه محصلان ایرانی — به تعبیر استاد مینوی «اولین کاروان معرفت» — بود که در سال ۱۲۳۰ق راهی انگلستان شدند. وی در ۱۰جمادیالثانی۱۲۳۰ (۱۹آوریل۱۸۱۵) به همراه چهار نفر دیگر، به فرمان عباسمیرزا نائبالسلطنه برای تحصیل از تبریز به انگلستان فرستاده شد، و در ۲شوال۱۲۳۴ به ایران بازگشت. بااینهمه، یوسف اعتصامی (۱۲۵۳-۱۳۱۶)، ملقب به اعتصامالملک، را باید اولین معرف واقعی شکسپیر و آثارش در ایران دانست. اعتصامالملک در مجلۀ بهار — ماهنامهای که از ۱۲۸۹ تا ۱۳۰۱ش منتشر میشد — در ۱۲۹۰ش اولین شرححال ویلیام شکسپیر را به فارسی نوشت. وی بعدها چکیدهای از چهار نمایشنامۀ او را به فارسی برگرداند، و همچنین عناوین آثار نمایشی شکسپیر را ترجمه و در مجلۀ مذکور منتشر کرد. بااینهمه، حسینقلی میرزا سالور (۱۲۴۷-۱۳۱۱) معروف به ﻋﻤﺎداﻟﺴﻠﻄﻨﻪ، نوۀ محمدشاه قاجار، اولین کسی بود که در ۱۲۷۸ش ترجمۀ کامل یکی از آثار نمایشی شکسپیر — یعنی، کمدی به تربیت آوردن دختر تندخوی — را به فارسی برگرداند. پساز او ابوالقاسم خان قراگوزلو (۱۲۴۵-۱۳۰۶)، ملقب به ناصرالملک، یکی از معروفترین تراژدیهای شکسپیر، اتللو، — با عنوان «داستان غمانگیز اتللو مغربی در وندیک» — را در فاصلۀ سالهای ۱۲۹۳-۱۲۶۹ش به فارسی ترجمه کرد که در ۱۹۶۱/ ۱۳۳۹ش در پاریس، چاپ مطبعۀ مـلی فرانسه، منتشر شد. از آن زمان به بـعد، مترجـمان ایرانی تا روزگار مـا به ویـلیام شکسپیر و آثار نمایشیاش به دیدۀ عنایت نگریستهاند.
دیدگاهتان را بنویسید