تاریخ بلعمی ترجمۀ آزاد و همراه با تکملهٔ تاریخ طبری نوشتۀ محمد بن ‌جریر طبری  است. این ترجمه، که به فرمان امیرمنصور ابن نوح سامانی در ۳۵۲ق صورت گرفته، پس از شاهنامهٔ ابومنصوری، قدیمی‌ترین نثر فارسی دری است. شمار واژه‌های عربی در آن بسیار اندک و سبک نثر آن بسیار ساده است؛ به‌طوری که حتی مخاطبان عام هم می‌توانستند آن را راحت بخوانند. ابوعلی بلعمی در اثر خود روایت اسلامی تاریخ را، که طبری اساس کار خود قرار داده بود، با روایت ایرانی تاریخ درمی‌آمیزد و بدین ترتیب هم متنی را به زبان پارسی درمی‌آورد و هم در انتقال میراث ایرانیان کهن به دورهٔ اسلامی نقش مهمی بازی می‌کند.