پانویس، پانوشت، زیرنویس، پاورقی، حاشیه، پینویس، پینوشت، سرسام!
در حوزۀ نشر endnote و footnote اختلاط و تشتت عجیبی که بر سر برابرنهادههای فارسی و ویرایش وجود دارد از کجا آغاز شده و چرا ادامه گرفته است؟ چرا در مقابل مفهوم بسیار مفهومی بدین footnote پنج برابرنهاده در زبان فارسی داریم؟! آیا footnote ساده و عینیِ حد غامض، فلسفی، ادراکناپذیر، ناساز، و از لحاظ ساخت واژه و ترکیب دستوری تا بدان حد دشواریاب است که معادل‌گزینی در زبان فارسی برای آن به پنج برابرنهاده راه دهد و ویراستاران، نویسندگان، نسخه‌پردازان، مترجمان و کل اهالی نشر در طول بیش از نیم قرن footnote نتوانند بر سر آن به تفاهم برسند؟ اشکال از واژۀ است یا از ویراستاران، که از قرار را رعایت کنند، « اصل وحدت » ، بناست در تمام گوشه‌ها و زوایای کارشان، حتی‌المقدور از شیوه‌نامه‌هایی مشابه پیروی کنند، به اصطلاح‌سازی و یکسانسازی فنی نوشته‌ها و رواج استانداردهای نشر کمک رسانند، دستکم پاسدار انضباط گفتار و نوشتار حوزۀ حرفه‌ای خودشان باشند، اما حتی از پس حصول اجماع بر سر یک واژۀ ساده در طول بیش از نیم قرن نیز برنیامده‌اند؟ اشکال کار کجاست؟