۱. پانویس، پانوشت، زیرنویس، پاورقی، حاشیه، پی‌نویس، پی‌نوشت، سرسام!
اختلاط و تشتت عجیبی که بر سر برابرنهاده‌های فارسی «footnote» و «endnote» در حوزهٔ نشر و ویرایش وجود دارد از کجا آغاز شده و چرا ادامه گرفته است؟ چرا در مقابل مفهوم بسیار ساده و عینیِ «footnote» پنج برابرنهاده در زبان فارسی داریم؟! آیا «footnote» مفهومی بدین حد غامض، فلسفی، ادراک‌ناپذیر، ناساز، و ازلحاظ ساخت واژه و ترکیب دستوری تا بدان حد دشواریاب است که معادل‌گزینی در زبان فارسی برای آن به پنج برابرنهاده راه دهد و ویراستاران، نویسندگان، نسخه‌پردازان، مترجمان و کل اهالی نشر در طول بیش از نیم‌قرن نتوانند بر سر آن به تفاهم برسند؟ اشکال از واژۀ «footnote» است یا از ویراستاران، که از قرار بناست در تمام گوشه‌ها و زوایای کارشان، حتی‌المقدور، «اصل وحدت» را رعایت کنند، از شیوه‌نامه‌هایی مشابه پیروی کنند، به اصطلاح‌سازی و یکسان‌سازی فنی نوشته‌ها و رواج استانداردهای نشر کمک رسانند، دست‌کم پاسدار انضباط گفتار و نوشتار حوزۀ حرفه‌ای خودشان باشند، اما حتی از پس حصول اجماع بر سر یک واژۀ ساده در طول بیش از نیم‌قرن نیز برنیامده‌اند؟ اشکال کار کجاست؟