میرزا حبیب اصفهانی؛ پیش‌گام در ترجمهٔ آفرینش‌گرانه

حبیب اصفهانی (میرزا حبیب اصفهانی) شاعر و ادیب، از پیش‌گامان تحول در نثر و ترجمهٔ فارسی و از دگراندیشان تبعیدی عصر قاجار بود و تدوین نخستین دستور زبان فارسی را به او نسبت داده‌اند. به‌لحاظ انتسابش به قریهٔ بِن، از توابع فعلی چهارمحال و بختیاری که اکنون نزدیک شهر کُرد است. ازسوی افراد محلی «میرزا حبیب بنی» و «میرزا حبیب دستان نبی» نامیده شده است که البته ضبط نام وی به این شکل در متون قاجاری و بعداز آن سابقه ندارد. وی به‌سببِ اقامت طولانی در استانبول، نزد تُرک‌ها به «حبیب افندی» و «میرزا حبیب افندی» شهرت یافته و در دانشنامه‌های تُرک دو مقاله دربارهٔ او زیر دو نام اخیر چاپ شده است (د.ا.د.ترک، ذیل «حبیب افندى»؛ د. ترک، ذیل «حبیب افندی، میرزا»).
میرزا حبیب اصفهانی در خانواده‌ای روستایی به دنیا آمد؛ تحصیلات مقدماتی را در زادگاهش، بن، به پایان برد و ظاهراً به‌قصدِ ادامهٔ تحصیل به تهران و بغداد سفر کرد و در این دو شهر چند سالی به تحصیل مشغول بود. از سوانح زندگیش در این دو شهر، بیش از آنچه منابع به تبعیت از هم تکرار کرده‌اند، اطلاعی در دست نیست (خان ملک ساسانی، ص ۱۱۱-۱۱۲). گفته‌اند که در بغداد ادبیات، فقه و اصول و چند زبان آموخته به محفل‌های بابی مسلکان فراری و تبعیدی و ناراضیان سیاسی آمدورفت داشته است (آرین‌پور، ج۱، ص ۳۹۵؛ سنجابی، ص ۱۱۵). احتمال دارد که آشنایی او با بابیان در نگرش سیاسی وی تأثیر گذاشته باشد، هرچند در آثارش نشانه‌ای از این‌گونه تأثیرها دیده نمی‌شود.


بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *