مقدمههای مترجمان (۳)
- منتشر شده در 28 مارس 2025 |
در مقدمه و مؤخرهٔ زیر که به قلم علیبخش میرزا، از نوادگان فتحعلیشاه قاجار، بر ترجمهٔ کتاب تاریخ حیات فوبلاس نگاشته شده، چند نکته قابل توجه است: اول اینکه به مقرریهایی اشاره کرده که ناصرالدینشاه به مترجمان دارالترجمه و دربار میداد و در منابع مختلف ازجمله خاطرات اعتمادالسلطنه، رئیس دارالترجمه و وزیر انطباعات، بارها بدان اشاره شده است. اعتمادالسلطنه از تبعیضی که ناصرالدینشاه در پرداخت مواجب بین مترجمان درباری و مترجمان دارالترجمه قائل میشد گلهمند بود. در اینجا هم علیبخش میرزا به همین نکته اشاره میکند که در نتیجهٔ اضافه شدن مواجبش به مبلغ دویست تومان از حسد نزدیکان در امان نبوده است. دوم اینکه مترجم از ترجمهٔ کتاب مذکور که یکی از دوستان نزدیکش پیشنهاد کرده اکراه داشته چون کتاب را در شأن خود نمیدانسته است. کتاب رمانی است اثر نویسندهٔ فرانسوی ژان باپتیست لووِه دو کووْرِه با عنوان اصلی «عشقهای شهسوار فوبلاس»، که در آن به شرح ماجراهای عاشقانهٔ قهرمان داستان، فوبلاس، میپردازد. بههرروی، علیبخش میرزا، ناچار از پذیرش درخواست دوست صمیمی خود، کتاب را ترجمه اما از خوانندگان و ستایشگران خود هم طلب عفو میکند. سوم آنکه مخاطب اصلی این قبیل ترجمهها مردم عادی نبودهاند و به همین دلیل مترجمان آن دوره، ازجمله مترجم این کتاب، اکثراً از خوانندگان خاص خود که آنها را «ذویالالباب» مینامد طلب بخشش کرده و میخواهد از سستی و نقص کلامش درگذرند. نکتهٔ مهم و آخر را مترجم در مؤخره بیان کرده است. در این بخش مترجم علاوهبر اذعان به پیروی از شیوهٔ فصاحت زبان فرانسوی — باز هم بنا به خواهش دوستان — که همانا به گفتهٔ او «ناتمام گذاشتن سخن متکلم» و واگذاشتن فهم آن به عهدهٔ خواننده است، ظاهراً برای اولین بار، به تشریح و معرفی علائم سجاوندی میپردازد که از متن فرانسوی وارد متن ترجمه کرده و یکییکی نقش آنها را توضیح میدهد. توجه کنید که علامت سؤال را به همان سبک غربی نوشتاری که از چپ به راست است مشخص کرده است. در نسخههای خطی ترجمههای اوایل دورهٔ قاجار هیچ اثری از نشانههای سجاوندی نیست، اما بهتدریج که به اواخر دوره میرسیم، علائم سجاوندی را مشاهده میکنیم که در برخی نسخهها با رنگ قرمز مشخص شدهاند.
دیدگاهتان را بنویسید