دلایل متعدد فرهنگی و تاریخی سبب شده است که مترجمان ادبی ما، نقشی متفاوت با نقش همتایان خود در جوامع سامان یافته بیابند. البته چون پرداختن به همه مسائل در حوصله این بحث نیست، می کوشم به برخی از آنها اشاره کنم. واقعیت اینست که ما در دوره معاصر، تولید کننده نبوده ایم (غلامحسین ساعدی در کتاب عزاداران بیل این نکته را خیلی خوب نشان داده است: در پیرامون جهان مولد به سر برده ایم و نسبت به دستاوردهای فنی و هنری آن . احساس دو گانه ترس و شیفتگی داشته ایم. ترجمه هم که در مراحل آغازین، دامنه ای محدود داشت، رفته رفته گسترش یافت، و به تدریج در بسیاری از رشته ها بر آثار تألیفی برتری یافت و مهم ترین شکل تفکر ما را در دوره معاصر تشکیل داد. و طبعا متر جمان نیز از جایگاه خاصی در عرصه ادبیات و علوم اجتماعی برخوردار شدند. به خصوص آنکه بهترین آنها عماد تا با هدف خدمت فرهنگی، و به اصطلاح برای دل خود – و نه با انگیزه های مالی – دست به ترجمه زده اند تا دریچه ای رو به فرهنگ های دیگر بگشایند و چشم اندازهای تازه ای را پیش روی نویسندگان و کتاب خوانان ایرانی قرار دهند. تاریخ معاصر مبین آن است که در سال های شدت یابی سانسور – مثلا پس از کودتای ۲۸ مرداد – بسیاری از روشنفکران فعال به دلایل سیاسی و اجتماعی، به ترجمه روی آورده اند. از همین رو، بر خلاف روال جاری در کشورهای دیگر، ناشران ایرانی نقش تعیین کننده ای در سمت و سو دادن به روند ترجمه ادبی نداشته اند و در بیشتر موارد، متر جمان کتاب ها را انتخاب کرده اند و به آنان پیشنهاد داده اند