ناصرالدین شاه قاجار اولین پادشاه ایرانی بود که برای بازدید از تمدن غرب راهی فرنگ شد. به دستور او اولین نهاد دولتی ترجمه با نام «دارالترجمه همایونی/ناصری» تأسیس شد که کارش ترجمة روزنامجات و کتب از زبان‌های مختلف به‌ویژه فرانسه به فارسی بود. از طرف دیگر، رئیس دارالترجمه محمدحسن‌خان اعتمادالسلطنه بود که از رجال منورالفکر آن زمان به‌شمار می‌رفت. با این ترتیب طبیعی است از چنین پادشاه و چنان وزیر منورالفکری انتظار داشته باشیم که کتاب‌هایی را برای ترجمه انتخاب کنند که لازمه ترقی کشور در عرصه‌های مختلف بوده است، بخصوص که در همان ایام برخی کشورهای آسیایی از جمله ژاپن و ترکیه در مواجهه با غرب به‌شکلی نظام‌مند دست به ترجمة آثار غربی زدند. اما نگاهی به فهرست کتاب‌هایی که در موضوعات محدود در دارالترجمة ناصری ترجمه شدند، و مهم‌تر از آن، کتاب‌های بسیار مهمی که ترجمه نشدند، نشان می‌دهد که انتخاب کتاب عاملیتی دوگانه داشته است: انتخاب کتاب می‌بایست هم در خدمت ترقی کشور باشد و هم منافع سلطنت را به مخاطره نیندازد. بدین‌ترتیب از همان آغاز، ترجمه که با سانسور دولتی قرین می‌شود، عاملیتی دوگانه پیدا می‌کند، سرنوشتی محتوم که انتخاب و عدم‌انتخاب کتاب را برای همیشه رقم می‌زند. در این مقاله به بررسی کتاب‌هایی می‌پردازیم که در دوران تصدی اعتمادالسلطنه بر دارالترجمة همایونی به دلایل سیاسی امکان ترجمه و چاپ پیدا نکرد.