نظریه‌ها همیشه نقشی اساسی در پیشرفت علوم داشته‌اند، اما در علوم انسانی به‌خصوص در حوزه‌هایی مانند ادبیات، هنر، فلسفه، علوم اجتماعی و روان‌شناسی از نیمهٔ دوم قرن بیستم نظریه‌ها به شکوفایی رسیده و این علوم را به‌سمت پیچیدگی و عمق بیشتر پیش برده‌اند به‌طوری‌که امروزه پژوهش در این علوم کاملاً به چهارچوب‌های نظری متکی شده و روش‌های سنتی پژوهش کنار گذاشته شده‌اند. پس از انقلاب نظریه‌ها به محافل دانشگاهی و غیردانشگاهی ایران نیز وارد شدند و تحولی بنیادی در درک ما از این علوم و نیز در شیوۀ پژوهش دربارهٔ آنها ایجاد کردند.