بررسی ترجمه‌های چاپ‌شده در یک برهۀ تاریخی و در بستری اجتماعی‌فرهنگی و به‌خصوص در بستر روابط قدرت در جوامع استبدادی می‌تواند ما را به درک بهتری از نقش ترجمه در آن برهه برساند. این بررسی شامل بررسی انگیزۀ مترجمان، بررسی علل کمّ (تعداد کتاب‌های ترجمه‌شده) و کیف ترجمه‌ها (نوع کتاب‌هایی که برای ترجمه انتخاب می‌شوند) و نیز بررسی روش ترجمۀ متداول میان مترجمان آن دوره می‌شود. در این مقاله، و در چنین بستر نظری، به بررسی آغاز و انجام شرکت ملی طبع کتب پرداخته‌ام که اولین شرکت خصوصی در ایران در حوزۀ ترجمه و نشر بود. این شرکت در فضای باز سیاسی و آزادی نسبی پس از مرگ ناصرالدین‌شاه و جانشینی فرزندش مظفرالدین‌شاه در پی فعالیت‌های انجمن معارف به‌وجود آمد و به مدت یازده سال از 1315ق تا 1327ق فعالیت کرد و عمدتاً به ترجمه و تألیف و نشر کتاب‌های درسی و علمی برای مدارس جدید پرداخت؛ ولی به‌رغم امیدی که در ابتدای کار با تغییر وضعیت سیاسی در کشور پیدا شده بود این شرکت درنهایت قربانی استبداد شد. در این مقاله شرح مختصری از تاریخچۀ آغاز و انجام غم‌انگیز این شرکت ارائه داده‌ام و علاوه بر ارائۀ فهرستی از انتشارات شرکت به دو موضوع دیگر هم پرداخته‌ام: معیار مترجمان شرکت در انتخاب کتاب برای ترجمه و روش ترجمۀ متداول در میان مترجمان شرکت.