رمان عربی (درآمدی تحلیلی-انتقادی)/ حمدی سکوت/ ترجمه عظیم طهماسبی

در همان سال‌هایی که رمان فارسی در ایران جوانه زد، شکوفه‌های داستان‌نویسی عربی هم در مصر پدیدار شد، اما ترجمه غیرمستقیم، و در نتیجه دیرهنگامِ این آثار به فارسی، آشنایی ایرانیان با رمان‌ عربی را به تأخیر انداخت؛ نخست باید این رمان‌ها به یک زبان اروپایی ترجمه می‌شد و آن‌گاه مترجمی همت می‌گماشت و برگردان آن‌ها را در دسترس فارسی‌زبانان می‌نهاد. از این رو، شاید به‌جز نجیب محفوظ که به‌دلیل بردن جایزه نوبل شهرت یافته است، کمتر نامی از کاروانِ رمان‌نویسان عرب برای ایرانیان آشنا باشد. نخستین گام برای این آشنایی را کتاب رمان عربی برداشته که ترجمه جلد اول از یک اثر شش‌جلدی نوشته «حَمدی سَکّوت» استاد برجسته دانشگاه آمریکایی قاهره است. به نوشته سَکّوت، باید داستانِ «زینب» اثر محمدحسین هیکل در سال ۱۹۱۳ را طلیعه‌دار و پیشگام رمان عربی دانست و زان پس نجیب محفوظ را بنیانگذار مرحله نوینی که داستان‌نویسی عرب را به پیش و پس از خود تقسیم کرد. نویسنده پس از برشمردن رمان‌نویسان نسل نجیب محفوظ در مصر، به تحلیل رمان‌نویسی در لبنان و سوریه و فلسطین و عراق و عربستان و سودان و مراکش و الجزایر و تونس و لیبی می‌پردازد و در همین ۲۶۰ صفحه جلد نخست کتاب که با عنوان درآمدی تحلیلی- انتقادی عرضه شده است، اطلاعات بسیار ارزشمندی را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. وی در بخش رمان در عراق می‌نویسد: «در واقع هیچکدام از رمان‌نویسان و داستان‌نویسان عراقی نتوانستند آثاری خلق کنند که – حداقل در بیرون از عراق – توجه خوانندگان عرب را به خود جلب نمایند، حال آنکه همکاران نامدارشان جواهری، سیاب، بیاتی و نازک‌الملائکه در زمینه شعر به این مهم دست یافتند».