مترجم ادبی کیست؟
- منتشر شده در 20 دسامبر 2016 |
از دیرباز در بحثهای سنتی ترجمه این سوال مطرح بوده که مترجم ادبی چه ویژگیهایی باید داشته باشد. معمولاً در پاسخ به این سوال سه یا چهار شرط اساسی ذکر میکنند: تسلط به زبان مبدأ، تسلط به زبان مقصد، آشنایی با فرهنگ مبدأ و داشتن ذوق ادبی. مشکل این دیدگاه سنتی این است که مفاهیم «تسلط»، «ذوق ادبی» و «آشنایی» مفاهیمی نسبی و درجهپذیرند؛ از این گذشته، چنان که خواهیم دید، این دیدگاه، حداقل در مورد ایران، با واقعیات فرهنگی همخوانی ندارد.
این سوال را که مترجم ادبی چه ویژگیها باید داشته باشد به سه طریق میتوان جواب داد: توصیفی، تجویزی و ترکیبی از این دو. طریق توصیفی این است که ببینیم مترجمان ادبی ایران چه ویژگیهایی دارند و ویژگیهای مشترک آنها را ویژگیهای لازم برای مترجم ادبی بنامیم. بدیهی است این روش لااقل در مورد ایران اعتباری ندارد چون در ایران همة کسانی که ترجمة ادبی چاپ کردهاند، مترجمانی «حرفهای» نبودهاند، حرفهای به هر دو معنی. بسیاری از این افراد نه «حرفهشان» مترجمی بوده و نه در کار خود «خبره» بودند. حتی کسانی که چندین اثر ادبی هم ترجمه کردهاند لزوماً مترجمان ادبی توانایی نیستند. در واقع، یکی از سوالاتی که در زمینة ترجمة ادبی در ایران مطرح است این است که چرا این همه «مترجم ادبی» داریم. به شهادت کتاب فهرست کتابهای فارسیشده بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی و یا آرشیو کتابخانة ملی، تعداد مترجمانی که حداقل یک اثر ادبی ترجمه کردهاند شگفتانگیز است. شاید هیچ کشوری به اندازة ایران «مترجم ادبی» نداشته باشد. در این فهرستها نام انبوهی مترجمان ناشناس در کنار نام مترجمان کمی سرشناس و مترجمان سرشناس نشسته است. بدیهی است کیفیت ترجمهها به هیچوجه قابل مقایسه با یکدیگر نیست.
دیدگاهتان را بنویسید