علیرضا خان جان : با سلام. سرکار خانم سالاری، ممنون که وقت می گذارید و این نمونه ها را برای مقایسه پیدا می کنید و ارائه می دهید ولی من نمی فهم اسم این کار چیست. اگر این نوشته ها قرار است با عنوان «نقد ترجمه» چاپ شوند که ظاهراً اینگونه است (چون در دسته بندی موضوعی مجله زیر عنوان «نقد ترجه» جای گرفته اند)، در آن صورت، من مایلم چند نکته را عنوان کنم. از آنجایی که شما در مقطع تحصیلات تکمیلی مطالعات ترجمه تحصیل می کنید، طبیعتا از شما انتظار «نقد ترجمۀ آکادمیک» می رود و نه «نقد ترجمۀ ژورنالیستی». نقد ترجمۀ آکادمیک چند ویژگی بارز دارد که باید به آن توجه بفرمایید (ویژگی هایی که باعث می شود کارتان نظام مند باشد نه بقول دکتر پاینده، «من عندی»): 1) نقد ترجمۀ آکادمیک مبتنی بر مبنا و چارچوبی نظری است (همان طور که آقای دکتر پاینده در مورد ضرورت این نکته در گفتگوی خودشان صحبت فرموده اند)؛ هیچ یک از کارهای شما چارچوب نظری ندارد (می توانید از منظر مثلا مطالعات فرهنگی، یا تحلیل انتقادی گفتمان یا از منظر زیبایی شناسی یا چه می دانم از دیدگاهی نقش گرا به ترجمه نگاه کنید و از ترمینولوژی آنها بهره بگیرید). حرکت علمی بدون نظریه مثل راه رفتن در تاریکی است. 2) نقد ترجمۀ آکادمیک از فرازبان (meta-language) تخصصی برخوردار است. شما باید از ادبیات مصطلح در رشتۀ مطالعات ترجمه استفاده کنید نه از زبان عمومی و غیرتخصصی. واژه هایی همچون تعادل، نقش، کارکرد، پایبندی، گفتمان، متنیت، بومی گرایی و نظایر آنها کمتر در بیان شما حضور دارند. مثلا می گویید «بی معنی شده است». کدام سطح از سطوح معنایی مد نظر شما است؟ در فرازبان تخصصی این رشته، «معنی» یک کل همگن و یکپارچه نیست. باید تدقیق و تصریح بیشتری صورت بگیرد. اساساً استفاده از فرازبان با هدف «تصریح» است که ویژگی بارز و حیاتی گفتمان علمی است. 3) نقد ترجمۀ آکادمیک تحلیل هایش مبتنی بر بافت است. شما اساساً داده هایتان را خارج از بافت بررسی می کنید. لازم است قبل از ارائۀ داده، توضیح مختصری بدهید که در فلان پاره کلام، کی دارد با کی دربارۀ چی و تحت چه شرایطی سخن می گوید. در غیر اینصورت، چطور می توانید از «روابط منطقی جمله» یا «انسجام متنی» جملات ترجمه شده سخن بگویید. مثلاً می گویید «زبان این گفتگو واقع گرایانه تر است». شما صرفاً زمانی می توانید خواننده را با چنین قضاوتی همراه کنید که قبلاً توضیح داده باشید که این گفتگو در فلان بافت موقعیتی ادا شده است، مشارکین کلام فلان نسبت را با یکدیگر دارند و نهایتاً مثلاً اینکه هیچ گاه «منشی» در خطاب به «کارفرما» از فلان لحن استفاده نمی کند یا بالعکس. 4) نقد ترجمۀ علمی عینیت گراست. بدین منظور باید همواره و بطور آگاهانه، ذهن خود را از تحلیل خود جدا کنید. نباید از واژگان جزمی و تجویزی استفاده کنید. عبارات و جملاتی همچون «کاملاً معلوم»، «بسیار روان و زیبا»، «تنها حسن»، «ترجمۀ متوسط»، «زیبایی و قدرت زبانی»، «به صورتی نادرست ترجمه کرده است»، «زبان این گفتگو واقع گرایانه تر است»، «بنده ترجمۀ x را از دو ترجمۀ دیگر بهتر می دانم»، «خیلی توی ذوق می زند» و نظایر اینها جملگی در بافتی تجویزی تولید می شوند. شما نباید به صراحت این اصطلاحات را بکار ببرید بلکه حواننده باید از رهگذر «استدلال» های شما به چنین نتایجی برسد آن هم استدلال های عینیت گرا. از آنجایی که کارتان چارچوب نظری ندارد، من نمی فهمم «متوسط» یعنی چه چون «متر و ملاک شما را نمی دانم». باید مشخص گردد با کدام معیارهای تحلیلی این جمله متوسط قلمداد شده است و چرا فکر می کنید فلان ترجمۀ پیشنهادی «بهتر» است یا از سطح کیفی بالاتری برخوردار است. پیشنهاد می کنم کارتان را از سطح «چه ای» (توصیف محض) به سطح «چگونگی» و «چرایی» (یعنی سطح کفایت «تبیینی») ارتقاء دهید. باید بگویید فلان ترجمه چگونه به بهمان کیفیت نایل گردیده است و مهم تر آنکه چرا چنین فکر می کنید؟ بر چه مبنای نظری و با کدام پایه های موجه علمی؟

علیرضا خان جان : مجدداً سلام. از پاسخ علمی و بیان موجه شما واقعاً بهره کردم. دستتان مریزاد و بقول معروف، به همان فرمان به کارتان ادامه دهید.

احمد صادقیان : سرکار حانم سالاری با سلام به نظرم بررسی و نقد مترجم واقعا کار لازمی است به خصوص برای راهنمایی ما غیر حرفه ای ها که گاهی سراسیمه کتابی را تهیه میکنیم و بعد علی رغم نفیس بودن خود اثر به علت استفاده نابجا از عبارات دچار نوعی دلزدگی از خوانئن اثر میشویم..بسیار ممنونم

رضا : سلام. ممنونم که مثال‌های عینی از ترجمه ها آوردید. این مقایسه های صریح و بدون تعصب باعث میشه در وقت ما برای انتخاب ترجمه، صرفه جویی بشه.I